İlkbahar ekinoksu ve nevruz nedir?

İlkbahar Ekinoksu ve Sonbahar Ekinoksu

Dünya’ nın hem kendi ekseni etrafında, hem de Güneş etrafında dönme
geceyle gündüz ve de mevsimlerin doğmasını sağlamıştır.

21 Mart durumu:
21 Mart ve 23 Eylül Ekinoks tarihleri, Kuzey ve Güney Yarım Kürede
farklı anlamlara gelmektedir. Kuzey ve Güney Yarım Küre, Güneş
ışınları öğle vakti Ekvator’a 90°’lik açı ile düşer. Gölge boyu
Ekvator’da sıfırdır. Güneş ışınları bu tarihten itibaren Kuzey
Yarım Küre’ye dik düşmeye başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım
Küre’de geceler, gündüzlerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım
Küre’de ise tam tersi olur. Bu tarih Güney Yarım Küre’de Sonbahar,
Kuzey Yarım Küre’de İlkbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi
kutup noktalarına teğet geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup
noktasında da görülür. Dünya’da gece ve gündüz süreleri birbirine
eşit olur. Bu tarih Güney Kutup Noktası’nda altı aylık gecenin,
Kuzey Kutup Noktası’nda ise altı aylık gündüzün başlangıcıdır.

23 Eylül durumu:
23 Eylül Ekinoks durumunda, bazı olaylar meydana gelmektedir. Bu
tarihte, Güneş öğle saatlerinde Ekvatora dik açılarla
düşmektedir.Kuzey ve Güney Yarım Küre, Güneş ışınları öğle vakti
Ekvator’a 90°’lik açı ile düşer. Gölge boyu Ekvator’da sıfırdır.
Güneş ışınları bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’ye dik düşmeye
başlar. Bu tarihten itibaren Güney Yarım Küre’de gündüzler,
gecelerden uzun olmaya başlar. Kuzey Yarım Küre’de ise tam tersi
olur. Bu tarih Güney Yarım Küre’de İlkbahar, Kuzey Yarım Küre’de
Sonbahar başlangıcıdır. Aydınlanma çemberi kutup noktalarına teğet
geçer. Bu tarihte Güneş her iki kutup noktasında da görülür.
Dünya’da gece ve gündüz birbirine eşit olur. Bu tarih Kuzey Kutup
Noktası’nda altı aylık gecenin, Güney Kutup Noktası’nda ise altı
aylık gündüzün başlangıcıdır.

NEVRUZ

Miladi takvime göre her yıl 21 Mart’ta kutlanan ve doğanın yeniden
canlandığını müjdeleyen bahar bayramı Nevruz, bu yıl da milyonlarca
insanı bir araya getirecek. Yeni yıl, doğanın uyanışı ya da bahar
bayramı olarak bilinen Nevruz, aslında çok uzun yıllardır kutlanan
ve hemen hemen her toplum için önemli bir bayram. Türkiye’de 1995
yılına kadar bir gelenek olarak görülen Nevruz, bu yıldan itibaren
ise resmi bayram olarak kabul edildi.

Gece ile gündüzün eşitlendiği gün

Baharın ilk günü olarak kabul edilen Nevruz, kuzey yarımkürede
bahar ekinoksu yani gece ile gündüzün eşit olduğu günde kutlanır.
21 Mart’ta kuzey ve güney yarım kürede güneş ışınları öğle vakti
Ekvator’a 90 derecelik bir açıyla düşer. Bu tarihte güney yarım
kürede sonbahar, kuzey yarım kürede ise ilkbahar başlar.

Kutlamalar kültürel değerlere göre değişiyor

Balkanlardan Orta Asya ülkelerine kadar kutlanan bahar bayramı
Nevruz, her toplumun kendi kültürel değerlerine göre de değişiklik
gösteriyor. Yazılı kaynaklara göre ilk kez 2. yüzyılda Pers
kaynaklarında adı geçen Nevruz, birçok takvime göre yılın ilk
gününü temsil ediyor. 2010 yılında Birleşmiş Milletler Genel
Kurulu, 3 bin yıldan bu yana kutlanmakta olan Pers kökenli bu
şenliği, ‘Dünya Nevruz Bayramı’ ilan etti. Bunun yanı sıra
Birleşmiş Milletler Manevi Kültür Mirası Koruma Kurulu da Nevruz’u
Dünya Manevi Kültür Mirası Listesi ‘ne dahil ederek, uzun yıllar
unutulmadan kutlanmasına olanak sağladı.

Baharın gelişi eğlenceye dönüşüyor

Kelime kökeni eski Farsça’dan gelen Nevruz, yeni anlamındaki ‘nava’
ve gün ışığı anlamındaki ‘razah’ kelimelerinin birleşmesinden
oluşuyor. Nevruz’un İslami bir kökeni olmasa da bu bayram, İran’da
şenlikler şeklinde kutlanıyor. Orta Asya Türk halklarında ve
Anadolu’da Nevruz, Göktürklerin Ergenekon’dan çıkışı ve yine
baharın gelişi olarak kutlanıyor. Kürtlerde ise Nevruz’un
günümüzden 2 bin 500 yıl önce zalim bir kral ile mücadeleye eden
Demirci Kawa Efsanesi’ne dayandığına inanılıyor. Birçok topluluk
Nevruz’u 21 Mart’ta kutlarken, kuzey yarımkürede doğanın yeniden
hayat bulmasını temsilen 22-23 Mart tarihlerinde eğlenceler
düzenleniyor.    

Ateşli bahar kutlaması

Türkiye’de de Kürtler tarafından şenliklerle kutlanan Nevruz, 21,
22 ve 23 Mart tarihlerinde hayat buluyor. Açık alanlarda bir araya
gelen Kürtler, öncelikle büyük bir ateş yakıyor ve etrafında dans
ederek ya da ateşin üstünden atlayarak baharın gelişini coşkuyla
kutluyor. O gün kadınlar, rengarenk elbiseler giyerek, başlarına
pullarla süslenmiş ışıltılı örtüler takıyor.

Perslerden günümüze gelen bayram

Araştırmalara göre Nevruz geleneğinin geçmişi, 15 bin yıl öncesine
dayanıyor. Yazılı kaynaklara göre Nevruz kelimesine ilk kez 2.
yüzyılda Pers kaynaklarında rastlanıyor. O çağlarda yerleşik hayata
geçiş yapan insanoğlu için mevsimler, yaşamsal bir önem taşıyordu.
O dönemlerde soğuk ve zor şartlarda geçen kışın ardından gelen
bahar ile doğanın yeniden canlanması, bolluğunda kavuşmanın
anlamına geliyordu. Kaynaklara göre insanlığın yeniden bolluğa
kavuştuğu dönem olarak görülen bahar bayramını yani Nevruz
kutlamalarını ilk başlatan kişinin de Pers Kralı Cemşit olduğu
belirtiliyor.

Kutlamalar için özel salon

M.Ö. 487 yılında İran’ı yönetmiş olan imparator Büyük Dairus’un da
Persepolis’te inşa ettirdiği sarayında Nevruz kutlamaları
gerçekleştirdiği söyleniyor. Her ne kadar Persepolis yerleşkesinde
bulunan sarayın ve yüz sütunlu salonun, Nevruz kutlamaları amacıyla
inşa ettirildiği düşünülse de bu görüşü ispatlayan bir kitabe
yazısı bulunmuyor.